Verschil boor en boormachine
Veel mensen zeggen boor tegen een boormachine. De boormachine is de machine, de boor is het stuk dat je in de boorkop van de machine plaatst.
Type boren
Je kan niet met elke boor zomaar in elk materiaal gaan boren. Als je de verkeerde boor neemt dan gaat het niet lukken en boor je je boor kapot.
Grofweg kan je boren indelen in 3 types, op basis van het materiaal waarin je gaat boren:
- Metaalboor: een metaalboor (links op de afbeelding) kan je gebruiken voor zachte metalen en is in principe redelijk universeel, je kan er bijvoorbeeld ook mee in hout gaan boren. Dit type boren ziet meestal zwart of geel.
- Houtboor: een houtboor is geschikt voor alle houtsoorten en kan je herkennen aan het puntje (middenste afbeelding). Meestal grijs of koperkleurig. Als je naar diameters gaat boven de 10mm dan heb je er ook in de vorm van een speedboor, nog steeds met een puntje. Als je grote circels moet uitboren in hout dan ga je eerder naar een klokboor met tanden en een centerboor.
- Steenboor: een steenboor is geschikt voor steen en beton en heeft een verharde kop (rechtse boor op de afbeelding). Die kop kan van diamant zijn en is vaak herkenbaar aan het rode kleurtje.
Hou er altijd rekening mee dat je boor kan / zal afbreken, zeker bij zeer smalle diameters. Koop dus nooit zomaar 1 boor.
In principe geldt altijd dat het materiaal van de boor zelf harder moet zijn dan het materiaal waarin je gaat boren. Anders maakt bij het boren je materiaal de boor kapot. Als je een houten klokboor op een keramische tegel probeert te gebruiken zal je gewoon de boor afslijten.
Type boren
- een metaalboor
- een houtboor
- een betonboor
Grotere gaten
De standaard boren zijn geschikt voor kleine diameters. Meestal ter voorbereiding van een plug (in steen) of om een gaatje 'voor te boren', zodat een vijs makkelijker kan ingevezen worden zonder dat het hout splitst. Wil je grotere gaten maken, bijvoorbeeld om leidingen door te voeren, dan ga je naar een klokboor of speedboor moeten grijpen.
Speedboor
Als je in hout boort kan je kiezen voor een speedboor. Veel voorkomende diameters zijn 16, 18, 20 en 22. Met een boortje van 16 kan je al een gat maken waar een elektriciteitsdraad door past. Met een boor van 22 kan je een gat maken waar een elektriciteitsdraad met omhulsel door past.
Een speedboor kan je ook gebruiken om in een balk een verzinking te maken. Je boort dan tot in de helft van de balk. Als je later deze balk ergens tegenaan gaat vijzen dan zit de kop van de vijs of het uiteinde van de bout verzinkt in de balk. Als je een kleinere vijs wil verzinken zodat ze niet uitsteekt uit de balk (bijvoorbeeld omdat je er achteraf nog een gipsplaat wil tegen zetten), dan kan je ook een verzinkboor gebruiken.
Een speedboor van 22mm
Klokboor
Als je naar nog grotere diamaters gaat, dan schakel je over op een klokboor. Een gewone boor en speedboor boren al het materiaal weg. Een klokboor maakt eigenlijk een 'gat'. Na het boren valt het stuk in het midden weg, zodat er een gat ontstaat.
Bij een klokboor heb je ook een centerboor nodig. Deze boor zet je eerst aan en gebruik je om de circel te centreren. Als je een klokboor wil gebruiken zonder centerboor dan slaagt je boor weg naar alle kanten. Als je er al in slaagt om toch voorbij de aanzet te raken dan is het gat nooit precies uitgelijnd. Een centerboor is dus cruciaal.
Het lastige bij klokboren is dat er verschillende systemen zijn. Niet elke centerboor past in elke klokboor. Dit kan frustrerend zijn als je een setje hebt gekocht, maar het mechanisme van de centerboor breekt af.
Tijdens een verbouwing heb je in verschillende fases klokboren nodig. Het is dus geen domme zet om te investeren in een deftig klokboor mechanisme waar je later de centerboor kan vervanen of andere klokboren op kan gebruiken. Veel voorkomende toepassingen voor een klokboor zijn:
- ronde gaten maken in gyproc voor elektrische inbouwdozen voor stopcontacten en schakelaars
- gaten maken voor doorvoer van afvoer leidingen of elektrische leidingen, in balken, muren maar bijvoorbeeld ook in een afvoergoot
- gat maken voor een kraan
- ...
Een klokboor en een centerboor
Types boorkop en bevestiging
Als je boren koopt moet je goed uitkijken om welk type bevestiging het gaat: standaard, SDS of SDS Max. Dit zijn verschillende systemen die niet op elkaar passen.
Standaard hebben boren een rond uiteinde en worden ze vastgezet met een spankop. Moderne vijsmachines en boormachines hebben een automatisch snelspansysteem dat de boor vastzet. Bij traditionele machines draai je de boor vast met een boorsleutel.
SDS boren kan je herkennen aan hun uiteinde en hebben een extra gleuf waarmee de boor in de machine schuift. Door de extra gleuf kan de machine meer kracht overbrengen op de boor. SDS systemen zie je dan ook vaker bij zwaardere machines, zoals klopboren en boorhamers (of zoals nonkel Luc het zegt een kapmachine).
Binnen SDS heb je nog SDS-plus en SDS-max. De SDS-max boren zijn diegene voor het zwaardere werk waar we net over spraken. Dus je moet even goed opletten. De SDS-MAX boren zijn dikker en hebben een schacht van 18mm. Dit kom je bijvoorbeeld tegen als je heel lange dikke boren koopt van 50cm.
Als je niet zeker bent, pak gewoon een boor uit je machine die past en neem die mee naar de winkel en vraag daar om hulp of vergelijk die met de boren in de rayons.
SDS boren hebben een ander uiteinde en zijn geschikt voor een zware klus
boortechniek
Boren is over het algemeen redelijk eenvoudig, maar er zijn wel een aantal dingen die je moet weten.
Kloppen of gewoon draaien
Ga je in harde materiaal boren zoals baksteen of snelbouwsteen, dan moet je je machine op 'kloppen' zetten. Heb je geen klopboor, maar enkel een schroefmachine, dan raak je eenmaal niet door dergelijke materialen en boor je de boor kapot. Kloppen maakt over het algemeen wel afschuwelijk veel lawaai, dus dat doe je best niet na 22u 's avonds als je buren hebt die vroeg gaan slapen.
Boor aanzet
Vaak is het belangrijk dat het boorgat precies is, bijvoorbeeld omdat je een kast wil monteren en je zou graag hebben dat die waterpas hangt. Je hebt een kruisje gezet op de muur of het hout waar je exact wil boren. Een dikke boor kan moeilijk zijn om aan te zetten. Een goede manier is om met een scherp voorwerp of een schroevendraaier eerst een gaatje te kloppen, zodat de boor niet wegspringt. Werk je op hard materiaal dan kan je er voor kiezen om eerst een klein gaatje voor te boren met een smalle boor. Daarna kan je het echte gat maken, het boren gaat dan ook veel makkelijker gaan.
Recht boren
Bij het boren is het vaak belangrijk dat het boorgat recht is. Als je aan het boren bent moet je daarom je machine mooi recht houden en het is enorm moeilijk om dit zelf in te schatten als je de machine naast je oor hebt. Vraag aan iemand in de buurt om van op een afstand te bekijken of je je boor recht houdt. Veel mensen boren 'naar boven' omdat de machine nogal veel weegt en omdat je van boven op de machine kijkt. Als dit het geval is, breng dan je handvat hoger zodat de boor zelf recht komt te staan. Vaak hebben mensen ook een afwijking naar links of rechts. Probeer hier bewust mee om te gaan. Als je boort om daarna te vijzen, dan is de krachtverdelingen op de vijzen altijd berekend op een rechte bevestiging. Als je schuin boort krijg je schuifkrachten. Als je dingen moet vastvijzen in een boorgat dat niet recht is komen de vijzen ook niet mooi gelijk met de verzinking van het materiaal dat je gaat monteren en dat geeft geen mooie resultaten.
Boor terugtrekken
Als je boort maak je materiaal los, dit materiaal moet uit het gat raken anders zit het in de weg om dieper te boren. Trek daarom af en toe je boor een beetje terug zodat het afval makkelijk weg kan en niet blijft steken in de curves van de boor. Als je bijvoorbeeld door hout moet boren komt het zagemeel er zo uit en kan je meteen dieper boren.
Boor verbranden
In harde materialen, zoals een stuk heel hard gebakken baksteen, kan je boor heel warm worden. Maar ook in hard hout bijvoorbeeld kan dit voorkomen. Als je een iets verbrand ruikt, stop dan met boren. Kom er zeker nooit met je hand aan de boor! Dit wordt gloeiend heet! Je kan koeling voorzien met water. Als je bijvoorbeeld met een klok diamantboor door een dik stuk gewapend beton boort moet je sowieso waterkoeling voorzien, zelfs tijdens het boren. Voeg dan niet te veel water toe, want anders slijp je met het water het diamant op de boor weg in plaats van omgekeerd.
Stof en steengruis
Het makkelijkste om stof en steengruis te voorkomen is om rechtstreeks een stofzuiger te houden onder het boorgat terwijl je boort. Typisch een klus waar zoon of dochter bij kan helpen. Als je op een afgewerkte muur boort kan het rode gruis van de snelbouwsteen vuile strepen achterlaten.
Boor snelheid
Het toerental van de boor kan meestal ook ingesteld worden. Op een gewone vijsmachine heb je meestal een aantal vijs-standen, met lager toerental. Hiermee bepaal je het koppel. Als de boormachine dan te veel weerstand krijgt slaagt ze door, zodat de kop van de vijs niet kapot wordt gevezen. Die machines hebben ook een boor-stand, meestal aangegeven met een boor-symbooltje. Op een echte boormachine of klopboormachine bestaat vaak ook de mogelijkheid om de snelheid in te stellen en de richting. Bij het inboren draait de boor altijd met de klok mee. Op de boormachine of technische fiche staan de aangegeven snelheden, afhankelijk van de diameter van de boor en het materiaal waar je in boort. Voor zacht hout kan je een lager toerental gebruiken, dat voorkomt dat het hout verbrandt. Voor harde materialen zal je de boor meestal op de hoogste stand moeten/willen zetten.
Boren met een klokboor
Bij een klokboor helpt het als je een beetje wiebelt met de boor tijdens het boren. Als je gaat boren met een klokboor, probeer dan niet op het zicht de klokboor boven een circel te houden die je hebt afgetekend, maar zet de centerboor op het kruisje waar je het midden van de circel hebt aangeduid.
Een gat maken dat groter is dan je grootste boor
Als je een gat wil maken dat groter is dan je grootste boor, bijvoorbeeld een gat van 125, dan kan je erover nadenken om dit te doen met een gewone boor. In dat geval teken je de circel uit en boor je op deze circel allemaal gaatjes naast elkaar op kleine afstand. Als je helemaal rond bent kan je met een hamer en beitel het midenste stuk wegkloppen. Als je zo een gat moet maken in je beton is dit een redelijk arbeidsintensieve manier, maar het kan wel de oplossing zijn om verder te kunnen. Zeker als je op een feestdag werkt. Het gemaakte gat zal wel een heel onregelmatige vorm hebben, dus doe dit nooit als de afwerking een rol speelt, tenzij je achteraf alles terug wil dichtsmeren. Zorg dat je gaten ook niet te dicht op elkaar staan, als je boor een beetje opzij springt zit je anders al snel in je vorige gaatje.
Boormachine gebruiken als mixer
Een boormachine kan vaak ook gebruikt worden om bijvoorbeeld tegellijm af te maken en het poeder met het water te mengen. Pas op als je beton of cement wil gaan mixen, de weerstand is heel hoog en je kan hiermee de motor van je boormachine verbranden. Stop meteen als je boormachine een verbrande geur begint te verspreiden. Een boormachine kan over het algemeen ook niet goed tegen cement. Als je cement, beton of egalise gaat mixen huur je beter meteen een deftige mixer. Dit is sowieso ook beter voor de kwaliteit. Stel dat je egalise wil afmaken, dit moet je goed doormixen om klonters te vermijden. Als je egalise ligt en je hebt klonters omdat je met je boormachine wou mixen, dan kan je alles gaan wegkappen, want dan zitten er overal bultjes in de egalise.
Speciale materialen
We hebben de meeste materialen overlopen, maar voor sommige materialen heb je specifieke boren.
Betonboor
Ga je boren in beton, dan kan je ook kiezen voor een betonboor in plaats van een standaard steenboor. Beton is zeer hard en de kop van een betonboor is meestal van hoge kwaliteit. Je gebruikt ze altijd in de stand kloppen op je klopboor machine. Eigenlijk verbrijzelt de boor het beton om het daarna af te voeren, terwijl andere boren meestal meer het materiaal wegschrapen. Betonboren kunnen ook gebruikt worden om te boren in tegels, klinkers en stenen zoals natuursteen.
Betonboren hebben een hoge kwaliteitskop en verbrijzelen het beton in klopstand
Glas
Als je gaat boren in glas, dan moet het boorgat weer juist zeer precies zijn en mag er geen bruut geweld aan te pas komen. Er bestaan speciale glasboren met een zeer scherpe punt en zonder schroefdraad. Als je glas boort kan je met tape op het glas aanduiden waar de boor juist moet komen. Onder je glas leg je een houten plaatje voor de stabiliteit en de trillingen. Boor altijd op heel lage snelheid en gebruik een veiligheidsbril om te voorkomen dat glas splinters en kleine scherven in je oog terecht komt.
Glasboren hebben een speciale vorm voor het boren in glas
