Ventilatie
Als je een woning gaat verbouwen is de kans groot dat er in de oude woning nog geen ventilatie systeem aanwezig is. Vroeger werden huizen niet geïsoleerd en was er sprake van natuurlijke ventilatie. De verse lucht kwam dan binnen via spleten en kieren. De moderne huizen worden echter allemaal gebouwd met hoge energienormen en men tracht een goed E-peil te bekomen. Daarom wordt er steeds meer en steeds intensiever geïsoleerd. Door het isoleren en het luchtdicht verpakken van een woning verandert het natuurlijk evenwicht en door het wegvallen van de kieren en spleten is er geen natuurlijke ventilatie meer. Die moet dan vervangen woren door mechanische ventilatie om toch de woning van verse lucht te voorzien.
Ga je dus bij de renovatie ook isoleren, dan zal je moeten nadenken over ventilatie. Een gebrekkige ventilatie is immers de grootste oorzaak van schimmels en vochtproblemen in een woning.
Er zijn verschillende soorten mechanische ventilatiesystemen mogelijk. Het minimum dat je moet voorzien is een mechanische afzuiging in de badkamer en in de keuken. In de keuken kan de dampkap voor enige vorm van afzuiging zorgen indien het gaat om een dampkap die naar buiten toe is afgevoerd (geen recirculatiedampkap). In de badkamer kan je een eenvoudige ventilator voorzien die de lucht naar buiten afvoert. Dit soort ventilators is zeer goedkoop, eenvoudig te installeren en vaak voorzien van een sensor zodat de ventilatie automatisch start wanneer er vocht wordt gedetecteerd.
In een badkamer kan de lucht zeer vochtig worden en is mechanische ventilatie zeer belangrijk.
Centraal ventilatiesysteem
Bij een centraal ventilatiesysteem wordt er continu verse lucht aangezogen en vuile lucht verwijderd. Afhankelijk van de noden gaat dit dan aan een hoog of laag debiet.
Er zijn drie soorten ventilatiesystemen:
- Ventilatiesysteem A
natuurlijke ventilatie door middel van ventilatieroosters - Ventilatiesysteem C
mechanische afvoer en natuurlijke aanvoer via ventilatieroosters - Ventilatiesysteem D
mechanische aanvoer en afvoer met warmterecuperatie
In principe heb je ook nog een ventilatiesysteem B, waarbij de verse lucht mechanisch wordt aangevoerd en er enkel natuurlijke afvoer is.
Een belangrijke variant is het ventilatiesysteem C+, dit is hetzelfde als een ventilatiesysteem C, maar heeft sensors om te zien hoeveel vochtige lucht moet afgevoerd worden per ruimte.
Zoals aangegeven in de inleiding is ventilatiesysteem A onvoldoende en dient er extra ventilatie te worden voorzien om vocht, schimmels en gezondheidsproblemen te vermijden.
Afvoer van vochtige lucht is zeer belangrijk bij geïsoleerde woningen.
Ventilatiesysteem A
In een verbouwing begin je vaak met een huis zonder ventilatiesysteem, of toch zonder mechanische ventilatie.
Indien je zeer snel ventilatie wil voorzien in een woning, kan je hier wel op terugvallen. Je dient dan enkel ventilatieroosters te voorzien indien die niet aanwezig zijn. Indien je het glas van de ramen vervangt, bijvoorbeeld omdat het nog enkel glas is, kan je hier ook regelbare toevoerroosters op plaatsen. Hiervoor hoeft de structuur van de raam niet te veranderen. Dit is dus een ideale moment om roosters te plaatsen. Voor de afvoer moet je meestal nog afvoerkanalen voorzien met regelbare roosters die toelaten dat de lucht weg kan uit de woning. Het voordeel van de toevoerroosters is dat je ze ook wat kan instellen, ze openzetten, afsluiten of half open laten.
Het grootste nadeel is dat je veel warmteverliezen hebt, je hebt een rechtstreeks kanaal naar de buitenwereld. De hoeveelheid verluchting is ook heel volatiel, als er veel wind staat zal de woning goed verluchten, als het windstil is en er zijn geen luchtdrukverschillen dan blijft de vuile lucht hangen in de woning en wordt er geen verse lucht aangezogen.
Mechanische ventilators in de badkamer en keuken
Daarom is het een goed idee om bij een woning met natuurlijke ventilatie ook mechanische afvoer te voorzien in ruimtes die regelmatig nat worden. In de badkamer kan het zeer vochtig worden, zeker als er bijvoorbeeld een inloopdouche voorzien is en geen afgesloten douchecabine met eigen afvoer.
In de bouwhandel of doe het zelver vind je verschillende inbouw ventilators, bijvoorbeeld van Renson. Die ventilators kan je gewoon rechtstreeks in een afvoerbuis steken. Een gewone afvoerbuis zoals je die voor de afvoer van sanitair gebruikt is dus voldoende. Als je een badkamer hebt die grenst aan een buitenmuur kan je dus een muurdoorvoer maken en daar de ventilator gewoon insteken. Je hebt ventilators voor verschillende maten in afvoerbuizen, maar veelvoorkomend zijn 100mm en 125mm.
Een ventilator is de goedkoopste en snelste manier om een badkamer van afvoer te voorzien.
Als je geen muurdoorvoer hebt in je badkamer moet je eerst een gat maken. Dit doe je met een klokboor met diamant. Omdat je doorheen de volledige muur gaat heb je een grote klokboor en een deftige boorhamer nodig. Die kan je huren bij een verhuurfirma. Je kan het gat ook laten maken, je vindt op het internet aannemers die gaten maken in beton en gevels. Wees wel wat voorzichtig als je door de gevel gaat boren. Kijk eerst of er geen kabels in de muur zitten met een detector. Ook bij het boren door de gevel werk je best zo proper mogelijk. Aan de buitenkant komt er uiteraard een ventilatierooster om eventuele onregelmatigheden als resultaat van het boren onzichtbaar te maken.
Hetzelfde geldt voor de keuken. Hier kan de dampkap wel gezien worden als afzuigmechanisme. Controleer wel dat je geen recirculatiedampkap hebt. Soms lijkt het alsof er een afvoer naar buiten is, of is er echt een afvoer, maar is de dampkap niet aangesloten op deze afvoer.
Als je gaat kijken naar ventilators zal je zien dat er verschillende types zijn. Je hebt ventilators die je in verschillende standen kan zetten, al dan niet met een afstandsbediening. Dit kan handig zijn, je kan de ventilatie op een hogere stand zetten wanneer je gaat douchen. Er zijn ook ventilators met een vochtsensor, die springen dan aan wanneer de ruimte te vochtig wordt. Sommige ventilators hebben ook meervoudige aansluitmogelijkheden.
Je kan een ventilator ook mee aansluiten op de lichtschakelaar. Dan springt hij automatisch op als het licht aan gaat. Dit is handig als je altijd het licht aandoet in de badkamer, maar bij badkamers die voldoende verlicht zijn door de ramen doet niet iedereen altijd het licht aan. Oordeel zelf of dit voor jou van toepassing is. Een nadeel is ook dat de ventilator stopt van zodra het licht uitgaat, terwijl er misschien nog vochtige lucht aanwezig is. Je hebt ook ventilators met timers die na het uitschakelen nog 2 à 3 minuten blijven verderdraaien.
Ideaal kies je dus een ventilator met vochtsensor en timer die je kan aansluiten op een schakelaar of die je kan bedienen met een afstandsbediening.
Ventilatiesysteem C en C+
Als je de woning tijdens de renovatie goed gaat isoleren en dampdicht maken, dan is het toch aangeraden om een centraal ventilatiesysteem te voorzien. Een geregelde ventilatie zorgt voor een betere luchtkwaliteit, voorkomen van vocht en schimmels, maar ook voor minder warmteverliezen.
Bij een ventilatiesysteem C trek je de verse lucht binnen via de droge ruimtes en voorzie je mechanische afvoer in de natte ruimtes. Daarom moet je vanuit elke natte ruimte een ventilatiekanaal leggen naar de centrale ventilatie unit. Die centrale ventilatie unit is dan aangesloten op de afvoer uit de woning.
Die centrale afvoer kan via het dak verlopen met een dakdoorvoer, of via de wand, met een muurdoorvoer. Hou hierbij rekening met de afstand tot eventuele andere aanvoeropeningen of ramen, je wil niet dat je de vuile lucht meteen weer binnentrekt.
Een ventilatie unit gaat centraal de luchtafvoer van de verschillende natte ruimtes aansturen en regelen.
De vochtige ruimtes waar je afvoer voorziet zijn de badkamer, het toilet, de keuken, de kelder en de wasplaats (en eventueel andere vochtige ruimtes als je die hebt, zoals een wellnessruimte). De droge ruimtes zijn dan de woonkamer en de slaapkamers.
Je moet dus bij een verbouwing wel regelbare aanvoerroosters gaan plaatsen indien je kiest voor een ventilatiesysteem C. Als je kan kiezen tussen C en C+ kan je best kiezen voor een C+ systeem. Dit systeem werkt met sensors die je kanalen monitoren op vochtigheid en gestuurd gaan afvoeren. Bij de eerste ventilatie units in systeem C werd continu overal evenveel lucht weggetrokken. Dus als je bij het douchen de unit op stand 3 zette, ging die ook in de keuken plots hard, wat dan zorgt voor lawaai en voor warmteverlies.
Bij een centraal ventilatiesysteem hoort ook een berekening van het debiet dat je moet halen om je woning op de juiste manier te ventileren. Online kan je een aantal tools vinden om die debieten te berkenen. Dit is op zich geen zeer moeilijke berekening. Als je werkt via een zelfbouwfirma zullen zij de berekening voor jou doen.
ventilatie kanalen
Voor de ventilatie kanalen bestaan er verschillende systemen. Als je gaat renoveren kan je best kiezen voor een systeem met platte buizen en geen ronde buizen. Die platte buizen kan je veel eenvoudiger wegwerken in gyprocwanden of in valse plafonds ten opzichte van ronde buizen. Heb je mooie schachten in je huis waar je alle buizen mooi in kan wegwerken kan je ook voor ronze buizen gaan, die zijn vaak goedkoper. Eigenlijk zijn ventilatie kanalen redelijk duur voor wat ze zijn. Weet dat als je kiest voor een systeem dat je dan best heel je verbouwing hetzelfde systeem blijft hanteren.
Voorzie in elk geval roosters op de uiteinden van de systemen, zodat er geen vuil en ongedierte in de ventilatieschachten kan. Buiten het verkleinen van het debiet kan dit ook voor lastige geluiden zorgen en je ventilatiekanaal uitkuisen is niet altijd eenvoudig achteraf.
Als het gaat over debiet en lawaaihinder is het redelijk eenvoudig, hoe groter de buis hoe minder lawaai. Als je een buis hebt waar veel lucht door kan, zal de lucht minder snel moeten reizen doorheen de kanalen en heb je dus minder kans op lawaai of fluitgeluiden.
Bij een renovatie zijn platte ventilatiekanalen eenvoudiger om weg te werken in de gyprocwanden en plafonds dan ronde ventilatiekanalen.
Ventilatiesysteem D
Een ventilatiesysteem D biedt het meeste comfort ten opzichte van de vorige ventilatiesystemen. Hier wordt de lucht mechanisch aangevoerd en mechanisch terug afgevoerd. Je hebt het voordeel dat de binnenkomende lucht wordt opgewarmd met de buitengaande lucht en er minder warmteverlies is.
Bovendien heb je ook luchtfilters die voorkomen dat er te vochtige lucht of verontreinigde lucht binnenkomt. Als je buurman een vuurtje stookt heb jij er dus geen last van.
Het probleem met systeem D voor een renovatie is dat al snel een heel pak plaats in neemt, zowel voor de unit zelf als voor de dubbele ventilatiekanalen.
Afgezien daarvan is een ventilatiesysteem D ook de duurste optie en past dit vaak niet in het budget voor een zelfrenovatie. Daarom wordt het ook meestal niet toegepast in een renovatie en meer bij nieuwbouwprojecten, ook gezien de hoge energievereisten bij nieuwobouwprojecten. Indien je budget, plaats en tijd hebt en je bent van oordeel dat de voordelen interessant genoeg zijn kan je uiteraard gaan voor een ventilatiesysteem D. De meeste zelfbouwfirma's bieden dit systeem ook standaard aan in hun pakket en begeleiden je bij de installatie.