Barsten en scheuren in de muren

Veel oude huizen hebben barsten in de muren. Gedurende de jaren zet een huis zich en daarbij komen soms scheuren voor. Er zijn verschillende soorten barsten en scheuren en sommige zijn gevaarlijk en anderen zijn gewoon het gevolg van de zetting van het huis.

Het is belangrijk om te weten of een scheur aan het vergroten is of dat ze uitgescheurd is en gelijk blijft. Daarvoor bestaan er speciale plakkertjes die op de scheur geplakt worden met een maataanduiding, als die plakkertjes scheuren is de scheur in beweging en is er een ernstig probleem.

Kleine scheurtjes in de voegwerken komen vaak voor. Gaat het om een paar millimeter dan moet je je geen zorgen maken. Gaat het om barsten van meer dan een centimeter breed of kan je er bijna je hand in steken, dan is het oppassen geblazen.

Gaat het om scheuren in de bezetting dan hoef je je nog geen zorgen te maken, dit komt wel vaker voor en dit is meer een esthetisch probleem. We hebben het hier over fundamentele en structurele problemen in de buiten of binnenmuren van het huis. Soms komt ook het omgekeerde voor, dat er scheuren en barsten in het metselwerk zijn, maar dat die verborgen zitten achter bepleisterde muren. Bijvoorbeeld als muren nog bepleisterd zijn met oude bepleistering en paardenhaar.

Oorzaken

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken waardoor er scheuren optreden in het metselwerk. Het kan zijn dat de funderingen niet sterk genoeg zijn, dat de grond aan de voorkant van het huis niet even stabiel is als de grond aan de achterkant, het kan zijn dat er lekken zijn, een hoge grondwaterstand, etc.

Vaak doen problemen zich voor op spanningspunten, punten waar twee muren samenkomen of van richting veranderen, hoeken van ramen, hoeken van het dak, enz.

Als je een puntdak hebt dan duwen de twee schuine dakdelen de muren waar ze op steunen als het ware uit elkaar. Dit noemt men de spatkrachten. Met een klassiek gordingendak is dit effect groter dan met een spantendak waarbij er aan elke spant een driehoek gevormd wordt om die beweging tegen te gaan. Bij oude huizen is de gevel dan vaak bol komen te staan of zie je dat de gevels wat uit elkaar gedrukt zijn. Als het huis zicht gezet heeft met de tijd dan kan dit vaak geen kwaad.

Soms heb je driehoekjes boven je ramen. Als het linteel of de latei boven de raam niet sterk genoeg draagt dan zakken de bakstenen boven de raam een beetje naar beneden. Bakstenen liggen altijd half om half op elkaar. Stel dat je heel de raam zou weghalen, dan is het ergste dat kan gebeuren dat de bakstenen boven je raam naar beneden zakken, maar omdat ze altijd half om half steunen kan dit enkel een driehoekje zijn boven je raam en gaat niet heel de gevel inzakken.

Advies

Bij de minste twijfel schakel je best professioneel advies in. Je kan tegenwoordig een stabiliteitsingenieur laten komen kijken voor nog geen 100 euro. Dat is een peulschil ten opzichte van de kosten die je zou hebben als je gevel inzakt.

Type scheuren binnenmuur

Afhankelijk van het type scheur is de situatie ernstig of gevaarlijk en heb je een andere aanpak nodig om te herstellen.


Het gewicht van het dakt drukt de muren uit elkaar.
De gevel boven een raam zakt niet zomaar in omdat de bakstenen boven en naast de raam de neerwaartse kracht half om half doorgeven. De bakstenen in de driehoek boven de raam zakken als het ware naar beneden indien de voeg ze niet omhoog houdt.
Verticale scheur komende van het plafond

Deze scheuren zijn ontstaan onder druk van het plafond of de verdieping die steunt op de muur. Als druk op de muur niet overal gelijk verdeeld is kunnen er scheuren ontstaan door de zetting van het huis. Normaal kan je deze scheuren proper maken en terug opvoegen en toesmeren. Als ze daarna terugkomen is er misschien een groter probleem.

Verticale scheur komende van het plafond Verticale scheur in de binnenmuur

Verticale scheuren in de muur onststaan door het uitzetten en inkrimpen van de muur en zijn over het algemeen niet gevaarlijk. Je kan dit soort scheuren terug dichtsmeren met pleister of opvoegen met een kit. Versterken met een gaasband kan verstevigen en voorkomen dat het terug gaat scheuren.

Horizontale scheur in de binnenmuur

Als de scheur horizontaal loopt, of in een zigzag 45-graden lijn, kan dit wijzen op een ernstiger probleem. Het wijst er op dat de muur onderhevig is aan krachten vanuit de ondergrond en dit kan bijvoorbeeld wijzen op een verzakking in de fundering of waterschade. Een haarlijn kan je toesmeren, maar bij een ernstige barst, contacteer een professional.

Verticale scheur onder een raam

Barsten onder een raam komen vaker voor, dit heeft ook te maken met het uitzetten en inkrimpen van de muur (dilatatie). Soms zijn ze er al na enige maanden na de constructie van de muur, door het uitdrogen van de cement. Deze scheuren kan je zelf terug dichtsmeren.

Type scheuren dragende buitenmuur

Scheuren in dragende buitenmuren moeten altijd met de nodige aandacht en zorg bekeken worden.

Verschillende scheuren in de buitenmuren en gevel
Verschillende schuine scheuren in de buitenmuren

Deze scheuren zijn zeer ernstige structurele problemen en wijzen op problemen met de fundering of een grondverzakking. Er kunnen ook andere problemen aan de grondslag liggen, zoals rotte balken of balken die aangetast zijn door houtworm. In sommige gevallen is enkel een doorgedreven oplossing mogelijk waarbij de fundering moet hersteld of verstevigd worden.

Horizontale scheur in een buitengevel
Horizontale scheur in een buitenmuur

Hier is er kans dat de schuifkrachten van het dak het bovenste stuk van de muur aan het wegdrukken zijn. Dit is een zeer ernstig probleem waar meteen het deskundig advies van een stabiliteitsingenieur nodig is. Deze spatkrachten kunnen worden tegengegaan door middel van een trekbalk, door verticalle trekkers aan de spanten of met spankabels.

Verticale scheur in een buitengevel
Verticale scheur in een buitenmuur

Een verticale scheur in de buitenmuur wijst normaal op het zetten van het gebouw en ontstaat door uitzetten en krimpen van de bouwmaterialen. Als de scheur in het midden van de muur zit is er geen probleem en kan ze opgevuld worden of hersteld met een dilatatievoeg. Bij residentiele gebouwen wordt er immers zelden een dilatatievoeg voorzien. Als de scheur zich op de hoeken bevindt of aan laterale constructies dan kan het ook een andere oorzaak hebben, bijvoorbeeld een orthogonale muur die aan het omvallen is. Ook als de scheur niet overal even dik of breed is en dus verbreed is het aangeraden om goed naar de oorzaak op zoek te gaan.

Schuine scheur in een buitengevel
Schuine scheuren in de buitenmuur vanuit een raam

Als je schuine scheuren hebt wijst dit op een structureel probleem. Zeker wanneer de scheuren zich doorzetten doorheen het materiaal en niet enkel de voegen in de cement volgen. Deze scheuren kunnen ontstaan in spanningspunten, zoals de hoeken van een raam, en zich propageren onder invloed van bijvoorbeeld temperatuurswisselingen.

Piramidevorige scheur boven een raam of deur in een buitengevel
Piramidevormige scheur boven de raam

Als je latei of linteel boven de raam onvoldoende draagkracht en ondersteuning biedt voor de gevelconstructie die er op steunt gaan de bakstenen erboven naar beneden zakken en laten zo een piramidevorige scheur achter. Dit kan wijzen op een ernstig structureel probleem waarvoor de latei vervangen moet worden.

Een scheur in de muur herstellen

Een verticale scheur of een schuine scheur kan je herstellen door de voegen uit te slijpen, te verstevigen met een metalen bar die je inbrengt in de voeg en dan de voeg terug dicht te smeren. In onderstaand instructiefilmpje wordt dit getoond aan de hand van het BrickFix systeem.

Een andere manier is om met muur ankers te werken. Bij oude huizen zie je vaak dergelijke metalen ankers die op de muur worden bevestigd. Soms langs buiten, soms langs binnen, om de muur goed bij elkaar te houden. Die ankers zie je soms langs buiten aan de gevels, maar ook langs binnen worden deze geplaatst. Als je huis of verbouwing dergelijke ankers heeft is het nuttig om deze eens goed op te schuren met een stalen borstel en terug te schilderen. Dit om het roesten van de ankers te voorkomen, zowel langs buiten als langs binnen.

Als je huis onderhevig is aan spatkrachten en het dak de muren uit elkaar drukt, of dat de muren die hier loodrecht op staan afscheuren en naar buiten lijken te vallen, dan kan je (preventief of reactief) een spankabel aanbrengen op muurankers in de muren over de volledige lengte van het huis. Aan het dak zelf kan je trekbalken voorzien om te voorkomen dat het dak verder gaat openplooien en de muren opzij drukken. In dergelijke gevallen waarbij er muren afscheuren of je te maken hebt met spatkrachten is het in elk geval aangeraden om een stabiliteitsingenieur te laten komen om de situatie te beoordelen. In tegenstelling tot vroeger hoeft dit niet meer zeer kostelijk te zijn.

Gescheurde balken

Bij een renovatie is het de ideale moment om een inspectie te doen van de gezondheid van de balken. Steunbalken kom je tegen bij verdiepingen en in het dak. Vaak gaat het om een gordingendak en zijn de gordingen en de kepers doorgebogen. De gordingen zijn de dikste balken en zijn van fundamenteel belang voor de draagkracht van het dak.

Bij de inspectie van de balken ga je volgende dingen na:

  • Zijn er rotte stukken?
  • Is er inwerking van vocht?
  • Is er houtworm aanwezig? Zijn er al stukken herleid tot pulp?
  • Zijn er grote barsten en scheuren aanwezig in de balk?
  • Zijn de balken fel doorgebogen en is er kruip aanwezig?

De beste oplossing bij problemen is om de balk te vervangen. Dit is echter niet altijd mogelijk of toch niet zonder zeer complexe tussenkomst van professionals.

Indien het gaat om schimmel of houtworm is het natuurlijk belangrijk om de balk goed te behandelen vooraleer enige andere herstellingswerken verder op de balk uit te voeren.

In het geval van een scheur of een barst of gewoon als de balk eigenlijk nogal licht uitvalt en je hem wil verstevigen, kan de balk verstevigd worden door er houten balken naast te bevestigen. Het is belangrijk om voldoende vijzen te voorzien, zodat de aangehechte balk goed gaan samenwerken met de originele balk (bvb. om de 10 cm en in verschillende rijen, niet enkel in de neutrale vezel).

De stevigste manier is om de balk te verstevigen met een metalen plaat. Als je een stevige plaat neemt van 3 millimeter dan kan die op zijn kant helemaal niet doorbuigen.

Scheur in een balk herstellen via ijzeren plaat met bouten.

Het stevigste is dan 2 ijzeren platen te voorzien aan beide kanten van de balk. Het makkelijkste is als je de 2 platen eerst op het juiste formaat slijpt en dan op elkaar legt om de boorgaten te maken. Zo ben je zeker dat de boorgaten exact overeenkomen en niet verspringen. Dit is belangrijk als je de bouten of de draadstangen gaat bevestigen. Je gaat immers gaten door de balk boren om de bouten of draadstangen door te steken. In een dikke ijzeren plaat kan je niet een beetje drukken om de bouten erdoor te drukken, dit moet uiterst precies zijn. Als het om kleine stukken gaat kan je voorgemaakte ijzeren platen vinden in de bouwhandel, met gaten op de juiste afstand. Gebruik je je eigen metalen platen, dan kan je best de bouten uitlijnen in een configuratie van 5, zoals de ogen van een dobbelsteen.

De buigweerstand van een balk of van een ander materiaal wordt bepaald aan de hand van het weerstandsmoment. Een balk bestaat uit vezels die bij doorbuiging worden samengedrukt of uitgerokken en het zijn die vezels die de krachten opvangen. De middenste vezel van de balk wordt noch uitgerokken, noch ingedrukt en noemt men de neutrale vezel. De belangrijkste vezels zijn de vezels aan de buitenkanten van de balk, zo ver mogelijk verwijderd van de neutrale lijn. In de formule van het weerstandsmoment zie je dat die kwadratisch toeneemt met de afstand tot de neutrale lijn. Als je een balk wil verstevigen voorzie je dus best verstevigingen boven en onder de neutrale lijn. Als je op deze manier een gording wil gaan verstevigen, zorg dan dat je een goed stuk overlap hebt met het gezond stuk balk. Win bij dergelijke herstellingen wel best het advies in van een stabiliteitsingenieur.