Elektriciteit aanpassen
Als je zelf verbouwt ga je bijna altijd een aantal zaken willen aanpassen aan de bestaande elektrische installatie of de installatie volledig vernieuwen. Afhankelijk van wat je wil doen kan dit ofwel redelijk eenvoudig zijn, ofwel plots zeer complex, theoretisch en gevaarlijk worden.
Zelf elektriciteit aanpassen of zelf doen met een zelfbouwfirma
Ben je van plan je installatie grondig aan te passen, overweeg dan om dit te doen met hulp van een zelfbouwfirma. Zij staan je bij en helpen je bij vragen en bij het uittekenen van je plannen. Denk wel goed na over wat je nodig hebt, zij verkopen natuurlijk ook liefst hun domotica systeem.
Elektrische keuring
Als je de volledige installatie wil laten aanpassen, zal je opnieuw een keuring moeten aanvragen. Dit moet ook indien er significante wijzigingen zijn aan de installatie. De keuring gebeurt door een erkend controlemechanisme en kan dus niet zomaar door een bevriend elektricien gebeuren.
Bij die keuring worden al de regels die in het A.R.E.I. (Algemeen Reglement Elektrische Installaties) beschreven staan gecontroleerd. Alles wat te maken heeft met de installatie wordt gecontroleerd, de kast, de stopcontaten, de lichtpunten, aangesloten toestellen. Je moet ook je elektrische schema's kunnen voorleggen, je situatieschema's en je eendraadschema. Je differentieel wordt gecontroleerd, je aarding wordt uitgemeten, enz.
Voor een keuring moet je rekenen op een prijs van 125 à 175 euro. De keuring zelft duurt een half uur tot een uur. Zorg er voor dat je kast proper bedraad is, je stopcontacten proper recht hangen, je plannen in orde zijn, enz. Als er zaken niet in orde zijn krijg je een periode om ze te herstellen en dan moet de controleur terugkomen, wat weer geld kost.
Bij een elektrische keuring wordt de kast gecontroleerd, waarbij vooral de veiligheid primeert.
Type installaties
Voor je begint zal je moeten beslissen wat voor type installatie je wenst. Grofweg zijn er 3 mogelijkheden:
- Traditionele installatie: een installatie met klassieke componenten zoals wisselschakelaars
- Teleruptoren: een installatie waarbij de lichtpunten worden aangestuurd door teleruptors op laagspanning
- Domotica: een volledig gestuurde installatie op basis van laagspanning
Een traditionele installatie is het goedkoopste om uit te voeren, een domotica installatie het duurste.
Traditionele installatie
In een traditionele installatie werk je met de klassieke componenten op 230V. Al je stopcontacten, schakelaars en lichtpunten worden voorzien van vaste bekabeling. Als je een lichtpunt wil voorzien van stroom ga je eerst met je kabel naar de schakelaar en van de schakelaar vertrek je met je kabel naar het lichtpunt.
Als je met twee schakelaars 1 licht wil bedienen ga je met je kabel van de kast eerst via de twee schakelaars en dan naar het lichtpunt. De klassieke schakelaars worden dan vervangen door wisselschakelaars.
Het voordeel van een klassieke installatie is dat ze makkelijk is uit te voeren, zeer straightforward is en dat het goedkoop is. Het nadeel is dat je weinig aanpassingsmogelijkheden hebt achteraf. In een verbouwing kan het ook een nadeel zijn dat je vanuit je schakelaars sleuven moet slijpen naar de lichtpunten. Dit zijn immers sleuven die in de hoogte gaan en waarbij je dan nog een oplossing moet vinden om met je kabel naar het lichtpunt te raken. Indien je met voorzetwanden werkt en houten verdiepingen hebt of valse plafonds kan dit wel goed meevallen en dient dit nadeel niet overschat te worden.
Bij klassieke elektriciteit ga je van de kast naar de schakelaars en daarna naar het lichtpunt.
Teleruptoren
Bij een installatie met teleruptoren of impulsschakelaars worden de lichtpunten geschakeld in de kast. Vanuit de schakelaar vertrekt een impuls op laagspanning (12V) naar de kast. De teleruptor luistert naar dit signaal en gaat dan zelf de schakelaar - die dan in de kast zit - omschakelen.
Het voordeel van teleruptoren is dat je achteraf makkelijker dingen kan aanpassen. Stel dat je bijvoorbeeld met een schakelaar in de woonkamer een ander lichtpunt wil bedienen, dan kan je gewoon de configuratie in de kast aanpassen. Je moet geen leidingen verleggen of slijpen. Het komt vaak voor dat, wanneer je na het verbouwen uiteindelijk de woning betrekt, je opmerkt dat je een aantal schakelaars beter anders had gezet. Dit kan je dan nog aanpassen.
Een ander voordeel is dat je iets intelligentere schakelingen kan gaan toevoegen. Je kan bijvoorbeeld al je sfeerverlichting laten aangaan, of je kan kiezen voor een all-on of all-off schakelaar. Een all-on in de slaapkamer ken leuk zijn als er indringers zijn. Een all-off kan handig zijn voor als je thuis vertrekt.
Het nadeel is dat de installatie duurder is en de installatie en bekabeling iets minder intuitief. Je zal dus een beetje moeten gaan studeren om te begrijpen wat er allemaal gebeurt. Je moet data kabeltjes trekken met kleurtjes en een beetje administratie en planning doen rond kringen en signaalkabels. Ook het bekabelen in de kast krijgt een nieuwe dimensie, aangezien je teleruptoren moet aankoppelen in plaats van enkel klassieke zekeringen.
Bij teleruptoren ga je vanuit elke schakelaar naar de kast en heb je 1 kabel van de kast naar elk lichtpunt.
Domotica
Domotica (domus/huis + elektronica) is een volledig systeem waarbij alle elektrische toestellen in een woning centraal kunnen bedient en geconfigureerd worden met het oog op een maximaal comfort, veiligheid en flexibiliteit.
Actoren en sensoren
Bij domotica heb je actoren en sensoren. Actoren zijn dingen als lichtpunten, stopcontacten, dimmers, een deurslot, een relais, een elektrisch toestel, enz. De sensoren zijn de voelsprieten, schakelaars, touch panels, infrarood sensors, thermostaten, bewegingsdetectors, etc. De actoren en sensoren communiceren met elkaar over een centrale bus. Als een sensor een signaal doorgeeft wordt er via programmatie bepaalt wat er moet gebeuren en welke actoren eventueel iets moeten gaan doen.
Protocollen
Een bekende universele standaard is het KNX/EIB systeem. Dit is een universeel protocol opgezet als een samenwerking tussen verschillende fabrikanten zoals Siemens, Jaeger, Jung en andere leveranciers. De KNX standaard definieert een communicatieprotocol dat beschrijft hoe sensors en actors in de autmatisering van woningen en gebouwen met elkaar interageren. Alle toestellen die KNX enabled zijn hebben software die hierop kan aansluiten. Zo kan je toestellen van verschillende fabrikanten door elkaar gebruiken. Het nadeel van KNX is dat het zeer duur is.
Andere fabrikanten zoals Niko en Qbus hebben hun eigen protocollen ontwikkeld, maar daardoor zit je dus gebonden aan de toestellen van de fabrikant zelf.
Voordelen en nadelen
Het grote nadeel van domotica als je zelf wil renoveren is dat het zeer complex en ingewikkeld is en vooral in trek is bij techneuten die kennis van elektronica hebben. Informatica gestuurde domotica is vaak zeer complex om op te zetten. KNX systemen waarbij je gebouwen moet programmeren zijn zeer ingewikkeld als je er geen ervaring en noch opleiding voor gehad hebt. Dan spreken we nog niet over de toekomst. Het is onduidelijk hoe het landschap er over 10 of 20 jaar gaat uitzien. Als je dan je huis wil verkopen is het niet gegarandeerd dat je complex domotica systeem een meerwaarde betekent voor de koper.
In de mindset of getting things done voor je verbouwing is het voor het gros van de mensen dus aangeraden om eerder voor klassieke elektriciteit te gaan of teleruptoren.
KNX is een universeel domotica systeem